سرطان تخمدان (Ovarian Cancer)

معرفی

تخمدان‌ها یکی از اجزای اصلی دستگاه تولیدمثل زنان هستند و در دو طرف رحم، داخل لگن قرار دارند. اندازه هر تخمدان تقریباً به اندازه یک بادام است. وظیفه اصلی آن‌ها تولید هورمون‌های زنانه استروژن و پروژسترون و همچنین آزادسازی تخمک است. تخمک‌ها از تخمدان‌ها به درون لوله‌های فالوپ حرکت کرده و به رحم می‌رسند.
با رسیدن زنان به دوره یائسگی، تخمدان‌ها دیگر تخمکی آزاد نمی‌کنند و میزان ترشح هورمون‌ها به مقدار قابل توجهی کاهش می‌یابد.

درون تخمدان‌ها، دو نوع سلول مهم وجود دارد: سلول‌های زایا (Primitive cells) که وظیفه تولید تخمک را دارند و سلول‌های پوششی (Epithelial cells) که سطح تخمدان را می‌پوشانند. اگر سلول‌های زایا دچار تغییرات سرطانی شوند، تومورهای سلول‌های زایا (Germ cell tumours) ایجاد می‌شود. سرطان ناشی از سلول‌های پوششی یا سرطان اپی‌تلیال تخمدان شایع‌تر از سرطان سلول‌های زایا است.

عوامل خطر

عواملی که می‌توانند خطر ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش دهند عبارت‌اند از:
    •    داشتن سابقه خانوادگی قوی ابتلا به سرطان تخمدان، سینه، رحم یا روده بزرگ.
    •    سابقه شخصی ابتلا به سرطان سینه، رحم، کولون یا رکتوم.
    •    باردار نشدن در طول زندگی یا بارداری در سنین بالا.
    •    شروع زودهنگام قاعدگی (پریود در سنین پایین) یا یائسگی دیرهنگام.

زنانی که تصور می‌کنند در معرض خطر هستند، باید این موضوع را با پزشک خود مطرح کنند تا ارزیابی‌های لازم انجام شود.

علائم

در مراحل اولیه، سرطان تخمدان معمولاً هیچ علامت واضح و مشخصی ایجاد نمی‌کند، به همین دلیل به آن «قاتل خاموش» گفته می‌شود.
با پیشرفت بیماری و رشد توده سرطانی، علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
    •    درد یا فشار در شکم، لگن، کمر یا پاها
    •    تهوع، سوءهاضمه، نفخ، یبوست یا اسهال
    •    احساس سیری سریع یا کاهش اشتها حتی با مصرف غذای کم
    •    احساس خستگی شدید و مداوم
    •    تنگی نفس
    •    نیاز مکرر به دفع ادرار
    •    خونریزی غیرطبیعی واژینال (مانند خونریزی شدید در قاعدگی یا خونریزی بعد از یائسگی)

بسیاری از این علائم می‌توانند ناشی از بیماری‌های دیگر باشند، اما تشخیص قطعی تنها با مراجعه به پزشک و انجام بررسی‌های لازم امکان‌پذیر است.

تشخیص

اگر علائمی وجود داشته باشد که احتمال سرطان تخمدان را مطرح کند، پزشک با استفاده از معاینه، آزمایش‌ها و تصویربرداری به بررسی دقیق می‌پردازد. روش‌های تشخیص شامل موارد زیر است:
    1. معاینه فیزیکی: بررسی عمومی وضعیت سلامتی و لمس شکم برای تشخیص وجود توده یا تورم غیرطبیعی.
    2.    معاینه لگنی: لمس تخمدان‌ها و اندام‌های اطراف برای بررسی تغییرات در اندازه یا شکل.
    3.    آزمایش خون: از جمله سنجش سطح CA-125؛ این ماده بر روی سطح سلول‌های سرطانی تخمدان و برخی بافت‌های طبیعی وجود دارد. افزایش سطح CA-125 می‌تواند نشانه سرطان یا مشکلات دیگر باشد. این آزمایش به تنهایی برای تشخیص استفاده نمی‌شود، بلکه بیشتر برای پیگیری درمان و تشخیص عود بیماری کاربرد دارد.
    4.    سونوگرافی: با استفاده از امواج صوتی غیرقابل شنیدن، تصویری از اندام‌های لگن تهیه می‌شود. در برخی موارد، دستگاه به‌صورت واژینال وارد می‌شود (سونوگرافی ترانس‌واژینال) تا تصویر دقیق‌تری از تخمدان‌ها ارائه دهد.
    5.    نمونه‌برداری (بیوپسی): برداشت بخشی از بافت یا مایع برای بررسی زیر میکروسکوپ. معمولاً برای تشخیص قطعی، جراحی لاپاراتومی جهت نمونه‌برداری و بررسی کامل شکم و لگن انجام می‌شود.
    6.    لاپاروسکوپی: ورود یک لوله باریک و مجهز به نور از طریق برش کوچک در شکم، برای بررسی یا برداشت بافت. در مراحل اولیه، این روش می‌تواند برای برداشتن کیست خوش‌خیم یا سرطان زودرس به کار رود و همچنین برای بررسی گسترش بیماری استفاده شود.

درمان

درمان سرطان تخمدان معمولاً شامل جراحی و شیمی‌درمانی است.

۱. جراحی (Laparotomy)
در این روش، برشی در دیواره شکم ایجاد می‌شود. در صورت تشخیص سرطان، ممکن است اقدامات زیر انجام شود:
    •    برداشتن هر دو تخمدان و لوله‌های فالوپ (سالپنگو-اووفورکتومی)
    •    برداشتن رحم (هیسترکتومی)
    •    برداشتن امنتوم (بافت چربی پوشاننده روده‌ها)
    •    برداشت غدد لنفاوی نزدیک و نمونه‌گیری از بافت‌های لگن و شکم
اگر سرطان پخش شده باشد، جراح تا حد امکان توده سرطانی را خارج می‌کند .
در مرحله بسیار ابتدایی و در زنانی که تمایل به بارداری دارند، ممکن است تنها یک تخمدان، یک لوله فالوپ و امنتوم برداشته شود.

۲. شیمی‌درمانی
داروهای ضدسرطان برای از بین بردن سلول‌های سرطانی به‌صورت دوره‌ای تجویز می‌شوند. این درمان ممکن است بعد یا قبل از جراحی انجام شود. هر دوره درمان شامل یک بازه استراحت است و تعداد دوره‌ها بسته به نوع داروها متفاوت است. درمان می‌تواند در کلینیک یا بیمارستان انجام شود و در موارد خاص، نیاز به بستری وجود دارد.

منبع: National University Cancer Institute, Singapore
گردآورنده: سارا خشنود

/انتهای پیام

بنیاد امور بیماریهای خاص

@cffsd